هنرها تا پیش از دوران مدرن، همواره محلِ ملاقات و تلفیقِ دو عنصر بوده‌اند: زیبایی و کارکرد. هنرمندِ دورانِ پیشامدرن، در تولیدِ اثرش توأمان باید عناصرِ زیبایی‌شناسانه و عناصرِ کارکردگرایانه را در نظر می‌گرفت تا محصولش رضایتِ سفارش‌دهنده‌ای که تقریبا همیشه حضور داشت را جلب کند. اثر هنری مورد نظر اگر یک ظرف یا یک نقاشی دیواری یا بنایی مشخص بود از این قاعده مستثنا نبود. در قرن نوزدهم و بویژه قرن بیستم با طرح نظریۀ «هنر برای هنر» این قاعده در بسیاری از هنرها از میان رفت و در این حیطه‌های هنری، کارکرد، معنا و اهمیتش را از دست داد، اما در برخی رشته‌های دیگر همچنان این آمیزشِ زیبایی و کارکرد زنده و پایدار ماند. شاخه‌های گوناگون هنر معماری از جمله رشته طراحی داخلی که موضوع این مقاله است، از مشخص‌ترین حیطه‌های هنریِ متعلق به گروه دوم هستند.
برای درک دقیق مفهوم «طراحی داخلی» و موارد مهم در آموزش طراحی داخلی پیش از هر چیز باید به تفاوت سه تخصص توجه کرد.
تفاوت «معمار داخلی»، «طراح دکوراسیون داخلی» و «دکوراتور»
این سه عبارت، نامِ سه حرفه و تخصص مجزا هستند که گاه به حتی در دوره طراحی داخلی اشتباه به جای یکدیگر به کار می‌روند، اما تعریف دقیق هر کدام از این قرار است:
۱-«معمار داخلی» کسی است که پیش از مرحلۀ ساخت بنا، نقشۀ فضاهای داخلیِ ساختمان و محل و مساحتِ هر کدام را با توجه به مشخصات خاص پروژه ترسیم می‌کند. هنگام ساخت بنا، این نقشه است که مبنای کار عوامل ساخت قرار می‌گیرد.
۲-کار «طراح دکوراسیون داخلی» که گاه به اختصار «طراح داخلی» یا «طراح دکوراسیون» هم نامیده می‌شود، پس از اتمام مرحلۀ ساخت بنا آغاز می‌گردد. طراح دکوراسیون داخلی با توجه به پارامترهای فنی-کاربردی و نیز پارامترهای زیبایی‌شناسانه، فضای داخلیِ هر یک از بخش‌های ساختمان را، از مواردی چون پوشش کف، دیوارها، طاقچه‌ها و سیستم نورپردازی تا حتا چینش لوازم در مرحلۀ آخر طراحی می‌کند.
۳-سرانجام «دکوراتور» بعنوانِ بازوی اجراییِ طراح داخلی، واردِ کار می‌شود و تحتِ نظارتِ طراح دکوراسیون داخلی، طرح‌ها را با استفاده از عواملِ متخصص و اضافه کردن مبلمان و اشیا هماهنگ با طرح داخلی، به اجرا درمی‌آورد.
البته باید به این نکته هم توجه داشت که در فضای عملیِ بازار کار، گاه دو یا حتا هر سۀ این عناوینِ حرفه‌ای در هم ادغام شده، وظایف‌شان توسطِ یک نفر به انجام می‌رسد.
بیشتر بخوانید: ۱۰ ایده برای طراحی داخلی نشیمن
ویژگی‌ها و اهمیت حرفۀ «طراحی دکوراسیون داخلی»
حرفۀ طراحی دکوراسیون داخلی، چنان که اشاره شد یکی از آشکارترین نمودهای همان تلفیقِ باستانیِ زیبایی و کارکرد در خلق اثر هنری‌ست. متخصص رشته طراحی دکوراسیون داخلی از سویی باید به کارکردِ هر بخش از دکوراسیون داخلی کاملا توجه داشته باشد. هدف اصلی آموزش طراحی داخلی از سیستم نورپردازی، رساندن روشنایی کافی به همۀ بخش‌های داخلی بناست و نوع و جنسِ کف و دیوار باید متناسب با کارکردِ خاص هریک از فضاهای داخلی و شرایط آب و هوایی منطقه انتخاب شود. توجه نکردن به این موارد و نظایرشان، در عینِ ایجاد مشکل برای ساکنین، به اعتبار طراح دکوراسیون هم لطمه‌های جدی وارد خواهد کرد.
کارکرد اما همۀ ماجرا نیست. سوی دیگر مهارت ویژۀ طراح داخلی، رعایتِ نهایتِ زیبایی و تناسب، هماهنگ با فرهنگِ خاصِ منطقه، در طراحیِ فضاهای داخلی‌ست. جدای از کارکرد، این بخشِ دوم است که فضایی گرم، آرامش‌بخش و دلپذیر را در بنا پدید می‌آورد تا ساکنین بتوانند نهایت لذت و بهره را از حضور و اقامت‌شان در ساختمان ببرند. اهمیت کار طراح دکوراسیون داخلی و دوره طراحی داخلی را به تعبیری می‌توان در این یک جمله خلاصه کرد: «طراح داخلی، کسی‌ست که بنای خامِ اولیه را با مهارتش به ساختمانی قابل سکونت و دلپذیر تبدیل می‌کند».
مهارت‌های لازم برای یک «طراح دکوراسیون داخلی»
یک طراح دکوراسیون داخلی برای موفقیت و پیشرفت در رشته طراحی داخلی در دانشگاه مشخصا باید در سه حوزه از دانش و توانمندی هر چه بیشتر برخوردار باشد:
۱-حوزۀ فنی-کاربردی: چنان که اشاره شد، بخشی ضروری از رشته طراحی داخلی، برخورداری از دانشِ فنیِ مرتبط در حوزه‌هایی نظیر اصول معماری، ویژگی‌های مصالح، ارگونومی، طراحی وسایل و غیره است. همچنین در آموزش طراحی داخلی تسلط به سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای طراحی فضا و نقشه‌کشی قطعا مورد نیاز است. بدون برخورداری از این دانش‌ها و مهارت‌های عملیِ مرتبط با آنها، پرداختنِ توأم با موفقیت به این حرفه اساسا ممکن نیست.
۲-حوزۀ هنری-فرهنگی: وجه دیگر کار در رشته طراحی داخلی، همچنان که گفته شد وجه زیبایی‌شناسانه است. متخصص این رشته باید به هنرهایی چون طراحی، عکاسی، نقاشی، ترکیب رنگ، هنر چیدمان و غیره اشراف کامل داشته باشد تا با بهره‌گیری از آنها در خلاقانه‌ترین صورت ممکن، فضاهایی زیبا، خوشایند و آرامش‌بخش را پدید آورد. همچنین از آن‌جا که محصولِ کار طراح داخلی، در نهایت مورد استفادۀ انسان‌هایی از حوزۀ فرهنگیِ معینی قرار می‌گیرد، لازم است متخصص این رشته، در هر پروژه از اطلاعاتِ کافی دربارۀ باورها، ذهنیات و انتظاراتِ ساکنین برخوردار باشد تا طراحی خود را هماهنگ با این ویژگی‌ها و توقعات انجام دهد.
۳-حوزۀ اجرایی: سومین توانمندی مورد نیاز برای رشته طراحی داخلی، مرتبط با حوزۀ اجرایی کار است. طبعا هر اندازه که متخصص این رشته توانایی بیشتری در ارتباط برقرار کردن، متقاعد کردنِ مشتریانِ بالقوه، در اختیار گرفتنِ نیروهای اجراییِ ماهر، پیش بردنِ پروژه مطابق زمانبندی و نظایر این موارد داشته باشد، از زمینۀ مساعدتری برای رشد و پیشرفت برخوردار خواهد بود.
بازار کار جهانی و داخلی و درآمد طراحی داخلی
رشته طراحی داخلی از جملۀ رشته‌هایی‌ست که در سال‌های اخیر بازارِ کارِ رو به گسترش، و درآمدی بالاتر از متوسطِ درآمدِ عمومی داشته است. این مسئله هم در درآمد طراحی داخلی موردِ بازارِ داخلی، و هم در موردِ بازارِ کارِ این رشته در کشورهای دیگر صادق است. با این وجود مسئلۀ مهمی که علاقه‌مندان به آموزش طراحی داخلی باید به آن توجه کنند این است که هم‌زمان با گسترشِ بازار کار این تخصص، متقاضیان آن نیز بطورِ تصاعدی افزایش یافته‌اند. این مسئله به این معناست که رقابتِ تنگاتنگی پیشِ روی کسانی قرار دارد که به این رشته و حوزۀ کاری وارد می‌شوند.
آن‌چه که در نهایت می‌تواند برای رقابت‌کنندگان در این حوزه، برگ برنده به شمار آید و باعثِ پیشی گرفتنِ آنان از دیگران شود، مشخصا توانمندی در سه حوزه‌ای‌ست که به آن اشاره شد. این نکته را بخصوص تحصیل‌کردگانِ آکادمیکِ این رشته باید مورد توجه قرار دهند که حرفِ آخر را در این رقابت، نه صرفا اطلاعاتِ تئوریک، که آمیزه‌ای از دانش و مهارت‌های عملی می‌زند و اگر این تحصیل‌کردگان به موازاتِ دانشِ آکادمیک و درسی، به تقویتِ مهارت‌های عملی خود در این حوزه نپردازند، موفقیتِ چندانی در بازارِ کار داخلی و خارجی در انتظارشان نخواهد بود.
چند نکتۀ کاربردی برای موفقیت در بازار کار «طراحی دکوراسیون داخلی»
o از همان ابتدا تلاش کنید رزومه‌ای قوی برای خود بسازید. این نکته بسیار مهم‌تر از سودِ مالیِ پروژه‌های اولیه‌ایست که کار می‌کنید. هیچ پروژه‌ای را سرسری و بی‌دقت انجام ندهید و از هر پروژه، عکس و شرحِ کافی برای رزومه‌تان نگه دارید. تأثیرِ یک رزومۀ قوی در متقاعد کردنِ صاحبانِ پروژه‌ها برای سفارش گرفتن، بی‌اندازه مهم است.
o امضای خاص خودتان را در پروژه‌ها داشته باشید. سبک های طراحی داخلی خانه و فضای خاص کار هر طراح در پروژه‌هایش، معرفی کنندۀ او و عنصری مهم در افزایش اعتبار حرفه‌ای اوست.
o کارآموزیِ عملی حتا در سطوحِ پایین را، بخصوص اگر تحصیلات آکادمیک دارید، دست‌کم نگیرید. فشارها و ناملایماتِ کارآموزی را تحمل کنید و مطمئن باشید در آینده‌ای نزدیک، ارزشِ این تلاش‌تان را کاملا درک خواهید کرد.
o با قواعد و قوانین نوشته و نانوشتۀ حرفه‌ای حوزۀ کاری‌تان آشنا شوید و به رعایت کردن‌شان مقید باشید. تصویری که از خود در فضای حرفه‌ای ترسیم می‌کنید، متخصصی منضبط و منظم باشد.
o ارتباط‌تان با بازار کار را مدام تقویت کنید. این ارتباط، از آشنا شدن با تأمین‌کنندگانِ مصالح تا رصد کردنِ مدامِ شرکت‌های موفق طراحی داخلی تا شناساییِ پیمان‌کارانِ بزرگ ساختمانی را شامل می‌شود.
o به‌روز باشید. مجلاتِ متعددی در جهان دربارۀ این حوزه وجود دارند که اینترنت دسترسی به آنها را بسیار ساده کرده است. همچنین اکنون شبکه‌های اجتماعی بستر مناسبی برای آشنایی با متخصصین این حوزه از سراسر جهان فراهم کرده‌اند. آشنایی با نوآوری‌های جهانی در حیطۀ طراحی دکوراسیون، جدیدترین طراحی داخلی ساختمان و الهام گرفتن و استفاده از آنها در پروژه‌های داخلی می‌تواند بسیار در موفقیت‌تان تأثیرگذار باشد.
o و نهایتا پشتکار و تلاشِ هرچه بیشتر را، چاشنیِ موارد فوق کنید.
رشته طراحی داخلی در دانشگاه
دانشگاه‌های عمدۀ داخلی که در آنها مقطع کارشناسیِ رشته طراحی داخلی ارائه می‌شود این مراکز هستند:
• دانشگاه هنر تهران
• دانشگاه هنر شیراز
• برخی واحدهای دانشگاه آزاد
• دانشگاه هنر تهران- پردیس کرج
• دانشگاه غیرانتفاعی سوره
• موسسه غیرانتفاعی ایوانکی
• دانشگاه غیرانتفاعی علم و فرهنگ
• دانشگاه غیرانتفاعی علم و هنر یزد
مقطع کارشناسیِ این رشته در برخی دانشگاه‌های غیرانتفاعی دیگر نیز ارائه می‌شود که برای اطلاع از آنها می¬توانید به دفترچۀ راهنمای انتخاب رشتۀ کنکور مراجعه کنید. دروس این رشته در مقطع کارشناسی ۱۱۴ واحد است که شامل مواردی نظیر این مواد درسی‌ست:
• طراحی معماری
• عکاسی
• طراحی فضای داخلی ( ورزشی، مذهبی، تجاری، اداری، بهداشتی و درمانی و آموزشی)
• جامعه شناسی
• تاریخ هنر
• بیان معماری پیشرفته
• نقاشی
• طراحی وسایل
• چیدمان وسایل
همچنین امکان ادامۀ تحصیل در ایران در مقطع کارشناسی ارشد برای فارغ‌التحصیلان، در این شاخه‌ها فراهم است:
• معماری اسلامی
• مهندسی معماری
• معماری منظر
• انرژی و معماری
• معماری داخلی
• مطالعات معماری ایران
• تکنولوژی معماری
• بازسازی پس از سانحه
• مدیریت پروژه و ساخت
• فناوری معماری
و نیز دارندگان مدرک کارشناسی ارشد رشته‌های فوق، می‌توانند در سطح دکترا رشته‌هایی چون معماری، مدیریت پروژه و ساخت، و معماری اسلامی را انتخاب کنند.
همچنین دانشگاه‌های کشورهای دیگر نیز در مقاطع تحصیلی گوناگون، شاخه-های متنوع و متعددی را در این حوزه ارائه می‌کنند.
بیشتر بخوانید: ایده‌هایی برای طراحی داخل آشپزخانه
کلام آخر
طراحی دکوراسیون داخلی، تخصصی جذاب، خلاقانه و میان‌رشته‌ای با بازار کار رو به گسترش است که البته رقابتی تنگاتنگ در آن وجود دارد. امکان تحصیل در این رشته در دانشگاه‌های گوناگون داخلی و خارجی فراهم است اما برای دستیابی به موفقیت در این حوزه، در کنار تحصیلات آکادمیک، کسب مهارت‌های عملی و میدانی نیز ضروری‌ست. اگر آمادۀ روبرو شدن با دشواری‌های این مسیر هستید، رشتۀ طراحی دکوراسیون داخلی را انتخاب کنید و از عرصۀ وسیع و زیبایی که پیش روی‌تان گشوده می‌شود، لذت ببرید.