اصول نورپردازی داخلی ساختمان

طراحی نورپردازی داخلی ساختمان، تنها به قصد روشن کردنِ محیط و اشیاء پیرامونِ ما انجام نمی‌گیرد، بلکه این طراحی، هدفی پیچیده‌تر و ارزشمندتر را دنبال می‌کند: دگرگون کردنِ درک و تجربۀ ما از فضا. پژوهش‌های علمیِ متعددی وجود دارند که نشان می‌دهند نور محیط، با تواناییِ ایجادِ فضایی بهداشتی، نقشی تعیین‌کننده در حس و حال و بهره‌وریِ فعالیت‌های انسانی دارد. در این مقاله قصد داریم به اصولِ بنیادینِ طراحیِ نورپردازیِ داخلیِ ساختمان بپردازیم تا بتوانیم با استفاده از نور، فضایی ایمن‌تر، بهداشتی‌تر و آرامش‌بخش‌تر ایجاد کنیم. با ما همراه باشید.

پویایی‌شناسیِ نور خورشید

نور طبیعی خورشید، هنوز اصلی‌ترین منبعِ نوریِ در دسترسِ انسان‌هاست. این نور علاوه بر این که در محیط‌های کاری، بهره‌وری را افزایش می‌دهد، تأثیری مثبت بر سلامتی و شادیِ انسان‌ها دارد. زندگی ما از لحاظ بیولوژیکی با نور خورشید تنظیم و هماهنگ شده است. در طول روز این نور، درخشنده‌تر یا ضعیف‌تر می‌شود، سایه پدید می‌آورد، بر آب منعکس می‌شود و تلألو می‌یابد، در پشتِ پردۀ ابر یا شاخۀ درختان یا پرده‌های اتاق پنهان می‌شود و در تمامیِ این حالات چشم ما خود را متناسب با آن تنظیم می‌کند. شدت، رنگ و دمای رنگِ نور خورشید، مدام در حالِ تغییر است. اغراق نیست اگر بگوییم این نور، پویاترین منبعِ نوریِ موجود است. پنجره‌ها در محیط‌های داخلی، علاوه بر نمایاندنِ مناظرِ بیرونی، این نور را هم که تأثیری اساسی بر سلامتیِ انسان دارد، به درون ساختمان می‌آورند. نور خورشید علاوه بر تأمینِ ویتامین D مورد نیاز بدن، با تنظیم ساعات خواب و بیداری نیز کمک مؤثری به سلامتی انسان می‌کند. بر همین اساس، از اصول نورپردازی داخلی ساختمان این است که محیط‌های داخلی از حداکثرِ ممکنِ نورِ طبیعی استفاده کنند و معماران در طراحیِ ساختمان نهایت تلاش‎شان را می‌کنند تا این امر محقق شود.

هنگامی که عصر فرا می‌رسد

با همۀ آن‌چه گفته شد، چالشِ اصلی هنگامی آغاز می‌شود که نور خورشید در عصر رو به کاهش می‌گذارد. ایجادِ طیفِ وسیعِ نور طبیعی از نظرِ شدت، رنگ و دمای رنگ، با استفاده از منابع نوریِ مصنوعی در محیط‌های داخلی کار دشواری‌ست. برای شبیه‌سازیِ نورِ طبیعی، باید از لایه‌های متعددِ نورِ مصنوعی استفاده کرد. وجودِ تنها یک لایۀ نوری برای روشن کردنِ محیط، مسلما کافی نخواهد بود. هدف در طراحیِ نورپردازی داخلی ساختمان، بکارگیریِ لایه‌های متعددِ نوری برای ایجادِ فضایی زیبا و کاربردی در عصر و شب است. در این مسیر، به لزومِ ایجادِ کنتراست در محیط، برای پدید آوردنِ چشم‌اندازی جذاب و قابلِ درک و تشخیص، حتما دقت کنید. بنابراین همیشه یک لایۀ نوری را، تنها بعنوانِ پایۀ کار در نظر بگیرید و هرگز به آن اکتفا نکنید. آن‌چه محیط داخلی را فضایی منعطف، کاربردی و آرامش‌بخش می‌سازد، توجه به اصول نورپردازی داخلی ساختمان و ترکیبی ماهرانه از نورهاست که شما بر روی این پایۀ ابتدایی بنا می‌کنید.

طرح‌ریزی برای سه لایۀ گوناگونِ نوری

تجهیزاتِ متنوع نوری، می‌توانند بعنوانِ منابعی برای ایجادِ سه نوع نورِ اصلی، مورد استفاده قرار گیرند: نور عمومی (Ambient Light)، نور کاری (Task Light)، و نور تأکیدی (Accent Light). هریک از این سه گونه، نقشی منحصربفرد و متمایز در ایجادِ یک فضای نوریِ چندبعدی ایفا می‌کنند.
نور عمومی، مسئولیتِ روشن کردنِ کلیِ محیط را بر عهده دارد. این نور مانندِ نوری که از پنجره‌ها تابیده می‌شود، نوری ملایم و یکدست است که فضا را برای عبور از میان وسایل و بخش‌های گوناگون، امن می‌سازد. برخلافِ آن، نور کاری با هدفِ ایجادِ روشنایی برای انجام کاری معین استفاده می‌شود. مهم‌ترین تفاوتِ این دو نوع نور، گسترده و یک‌دست بودن نور عمومی، برعکسِ متمرکز و نقطه‌ای بودنِ نور کاری است.
سومین لایۀ نوری، نور تأکیدی است. نور می‌تواند بصورتِ فوری و مؤثر، توجه بیننده را به بخشی خاص از اتاق مانند یک اثر هنری یا یک ویژگی مهمِ معماری، جلب کند. نور تأکیدی، مهم‌ترین عامل برای ایجادِ زیباییِ بصری و حس و حالِ اتاق است، چرا که این نور، عمق، بُعد و کنتراست را در فضا پدید خواهد آورد. هر سۀ این نورها در خلقِ ترکیبِ نوریِ نهایی، نقشی مهم و متفاوت بر عهده دارند.

نقشۀ مسیرهای رفت‌وآمد و انجامِ کارهای گوناگون را ترسیم کنید

تجسم کردنِ مسیرهای حرکت افراد در اتاق‌ها و محل‌های انجامِ کارهای مختلف مانندِ استراحت، مطالعه یا تفریح، به شما کمک خواهد کرد تا بدانید برای هر بخش از فضای داخلی به کدام‌یک از نورهای عمومی، کاری و تأکیدی نیاز خواهید داشت. کار را با علامت‌گذاریِ محل‌های گردهم‌آیی، محل‌های کاری و نقاطِ مهمِ بخش‌های داخلی آغاز کنید. با این کار به راحتی نوعِ نور مورد نیاز برای هر بخش را تشخیص خواهید داد و گامِ اصلی برای ترکیبِ لایه‌های گوناگون نوری را برخواهید داشت.

نور عمومی

نور عمومی، روشنایی کلی اتاق را تأمین می‌کند. این نور، منظره‌ای کلی از اتاق پیش چشمِ افراد ترسیم می‌کند تا بتوانند به راحتی در آن رفت‌وآمد کنند. بر همین اساس، نور عمومی، با ایجادِ روشناییِ یکدست و گسترده، لایه‌ای از آرامشِ بصری را ایجاد خواهد کرد. به همین دلیل نور عمومی نباید حالتِ خیره‌کننده و تند داشته باشد تا بتواند با توزیعِ برابرِ روشنایی، پایه‌ای برای به خدمت گرفتنِ سایر نورها ایجاد کند.
ایجادِ نور عمومی، هم از طریقِ نورپردازی مستقیم و هم از طریق نورپردازی غیرمستقیم ممکن است. از میانِ این دو، نوردهیِ غیرمستقیم اصلی‌ترین روش برای ایجاد نور عمومی به حساب می‌آید. در این روش عموما از لوسترها و چراغ‌های دیوارکوب استفاده می‌شود که نور زیادی را به طرف بالا می‌تابانند. این نور هنگامی که به سقف می‌خورد و منعکس می‌شود، به نوری گسترده و نرم برای روشن کردنِ عمومیِ فضا تبدیل خواهد شد. امتیازِ اصلیِ نورِ غیرمستقیم برای ایجاد نور عمومی، همین یکدستی و گسترده بودنِ آن است. برای دیدن چراغ‌های دیواری و لوسترهای از نور کلیک کنید.
از نور مستقیم هم بعنوان منبع نور عمومی استفاده می‌شود. برای این منظور اغلب از انواع لامپ نورپردازی داخلی نظیر چراغ‌های توکار بهره گرفته می‌شود که نور را مستقیما به پایین می‌تابانند. در این حالت این چراغ‌ها معمولا با فاصله‌هایی یکسان از هم نصب می‌شوند تا نورِ یکدستِ مورد نظر را فراهم کنند. این چراغ‌ها حس جهت‌دار بودن و بُعد داشتن را در فضا پدید می‌آورند. در این چراغ‌ها معمولا از لامپ‌های LED استفاده می‌شود. از چراغ‌های توکار بطور کلی می‌توان برای ایجاد روشنایی در سطوح افقی استفاده کرد. برعکسِ این حالت، چراغ‌هایی که نور غیرمستقیم تولید می‌کنند، بر سقف که خود مرزِ بالاییِ فضای اتاق محسوب می‌شود تأکید ایجاد می‌کنند. بنابراین در طراحی نورپردازی داخلی، چراغ‌هایی را انتخاب کنید که در حدِ امکان، فضایی هماهنگ با محیط فیزیکیِ اتاق ایجاد کنند.

نور کاری

هدفِ اصلیِ نورِ کاری، ایجادِ مقدار لازمِ روشنایی برای انجامِ کاری مشخص است. بنابراین بازدهی و کارآمدیِ فضاهای کاری، مستقیما به این نوع نور مربوط می‌شود. نورِ ناکافی در محیطِ کار، باعث فشار آمدن به چشم‌ها و لطمه دیدنِ سلامتی خواهد شد. به همین خاطر، استفاده از نور کاریِ مناسب در فضاهای کاریِ داخلی، بسیار مهم است. این نور می‌تواند توسطِ یک منبعِ نوریِ قوی، مستقیم و متمرکز ایجاد شود. شدت نور کاری باید ۲ تا ۳ برابر بیشتر از نور عمومی باشد. این شدت و تمرکزِ نور، باعثِ کم‌تر شدنِ حواس‌پرتی و ایجادِ هشیاری و تمرکزِ بیشتر حینِ انجامِ کار خواهد شد. بنابراین می‌توان گفت که وجودِ چنین نوری برای بالا بردنِ بهره‌وری قطعا لازم است.
تجهیزاتی که برای ایجادِ این نور مورد استفاده می‌گیرند، اغلب چراغ‌های آویزی هستند. این چراغ‌ها را می‌توان درست بالای نقطۀ مورد نظر آویزان کرد تا نوری مستقیم و متمرکز را بر آن بتابانند. چراغ‌های آویزی کلا توانِ بالایی در برجسته و متمایز کردنِ منطقۀ انجامِ کار از سایرِ فضا دارند. چراغ‌های رایجِ دیگر برای این منظور، چراغ‌هایی مانند چراغ‌های رومیزی، چراغ‌های کنارِ تخت و چراغ‌های مطالعه با بازوهای خم‌شونده هستند.
با این وجود، منعطف‌ترین وسیله برای ایجادِ نورهای کاری، چراغ‌های ریلی هستند. این چراغ‌ها را می‌توان زمانی که به نور کاری نیاز است، به طرفِ پایین متمرکز کرد، و زمانی که به نور عمومی نیاز است، در جهتِ بالا تنظیم کرد. بنابراین توجه داشته باشید که برای ایجاد نور کاری، انتخاب‌های متعددی پیش روی شما قرار دارد.

نور تأکیدی

یکی از ویژگی‌های مهمِ نورپردازیِ داخلی این است که با استفاده از آن می‌توان توجه افراد را به نقاطِ دلخواهی از اتاق جلب کرد. نور تأکیدی می‌تواند تجربۀ بصریِ افراد از آثار هنری موجود در اتاق را دگرگون کند، و همچنین می‌تواند جزئیاتِ معماریِ داخلیِ اتاق را به پیش‌زمینه بیاورد و بر آنها تمرکز ایجاد کند. به همین خاطر نور تأکیدی، نقشی اساسی در عمق بخشیدن به فضا و ایجاد جذابیت‌های بصری ایفا می‌کند. تأثیراتِ این نور، از طریقِ ایجادِ کنتراستِ نوری در فضا اتفاق می‌افتد. برای حفظِ کارکردهای نور تأکیدی، لازم است که این نور، درخشان‌ترین لایۀ نوری در اتاق باشد. بعنوانِ یکی از ویژگی‌های انسانی، شدت بالای نور بطور اتوماتیک، توجه افراد را به خود جلب می‌کند. به همین دلیل نورهای تأکیدی، همیشه اولین تأثیر را بر افراد در ابتدای ورود به اتاق ایجاد می‌کنند.
دربارۀ استفاده از نور تأکیدی، دستورالعملِ سرراست و قاطعی وجود ندارد. مسئله در استفاده از این نور، هویت بخشیدن به فضای اتاق و جلب توجه به نقاطی‌ست که می‌خواهید پررنگ شوند. تکنولوژیِ تجهیزاتِ نوری و تکنیک‌های نورپردازی، امروزه ابزارها و روش‌های بسیار متنوعی را در دسترس شما قرار می‌دهند تا با استفاده از آنها، جلوه‌های بصریِ دلخواه‌تان را در فضاهای داخلی ایجاد کنید.
در استفاده از نورپردازیِ تأکیدی برای برجسته کردن آثار هنری، عموما نور از بالا یا از کناره‌ها به سوژه تابانده می‌شود. با این کار، اثرِ هنریِ مورد نظر، از پس‌زمینه جدا شده و هویتی مستقل می‌یابد. به همین دلیل، چراغ‌های دیوارکوبِ متمرکز (Wall Mounted Direct Lights)، چراغ‌های ریلی(Track Lights) و چراغ‌های نقطه‌ای(Spot Lights)، بیشترین استفاده را در ایجاد نور تأکیدی دارند.
جزئیات خاصِ معماری مانندِ سقف‌های کاذب، ستون‌ها و گچ‌بری‌ها در پرتو نوری متمرکز به بهترین حالت جلوه می‌کنند. شدت و تمرکز این نور با ایجاد سایه‌های تند، بافت و جزئیات را آشکار خواهد کرد. به همین دلیل چراغ‌های وال‌واشر (Wall Washer Lights) از بهترین تجهیزات برای برجسته کردنِ جزئیاتِ معماری به حساب می‌آیند.

اصول چیدمان منابع نوری

تعیین محل نصب تجهیزات نوری داخلی، مهارتی‌ست که نیازمندِ دانش در هر دو حیطۀ علم و زیبایی‌شناسی است. منابع نوری نصب شده از سویی باید به گونه‌ای جاگذاری شده باشند که حداکثرِ کارایی را متناسب با کاربردشان داشته باشند. چراغ‌هایی که بناست نور عمومی فضا را تأمین کنند نباید در کناره‌ها و کنج‌ها، یا با فاصلۀ نامناسب از یکدیگر نصب شوند. قرار دادنِ این چراغ‌ها در مناطق حاشیه‌ای یا کارگذاری‌شان با فاصلۀ زیاد از یکدیگر، باعث هدر رفتن بخشی از تابش و نورِ عمومیِ ناکافی خواهد شد. همچنین استفادۀ بیش از حد از این چراغ‌ها در فاصلۀ نزدیک به هم، باعث ایجادِ نور تند و آزارنده خواهد گردید. محل نصبِ نورهای کاری باید دقیقا متناسب با مکان‌هایی باشد که کارِ مورد نظر در آنها انجام می‌شود. بعنوان مثال، جای نصب چراغ‌های زیر کابینتی، بهتر است متمایل به سطحِ بیرونیِ کابینت‌ها باشد تا بیشترین روشنایی لازم را بر روی کانترها ایجاد کنند. محل نصب نورهای تأکیدی نیز باید بسیار دقیق، بر اساسِ سوژه‌ای که بناست برجسته شود، انتخاب شوند تا تابشِ آنها بهترین نتیجه را داشته باشد.
از این موارد که بگذریم، به بخشِ زیبایی‌شناختیِ قضیه می‌رسیم. برای این بخش، نمی‌توان دستورالعمل‌هایی دقیق و قاطع صادر کرد. این مهارت‌ها و ذوق و هنرِ طراحِ نورپردازی‌ست که باید متناسب با درخواست‌ها و سلایق کارفرما، به کار گرفته شوند تا نورپردازیِ داخلیِ ساختمان را از سطحِ صرفا کاربردی فراتر برده، به اثری هنری تبدیل کنند. در این میان، البته سبک‌های گوناگون نورپردازی نیز دخیل هستند. انتخاب هر سبک، به معنای پیروی از الزامات خاص آن سبک در نورپردازی خواهد بود. بعنوان مثال، به طور کلی سه شیوۀ عمده برای ایجاد تعادل در نورپردازی وجود دارد:

۱-شیوۀ متقارن (Symmetrical Balance)

در این شیوه، منابع و تجهیزات نوری به گونه‌ای متقارن نصب می‌شوند تا حسی از تعادل و ایستایی پدید بیاورند. این شیوه برای محیط‌هایی با فضای رسمی و مکان‌هایی که به حسی از ثبات نیاز دارند مناسب است.

۲-شیوۀ نامتقارن(Asymmetrical Balanc)

در این روش، منابع نوری بصورت نامتقارن و غیریکسان در محیط توزیع می‌شوند تا عناصر و بخش‌های گوناگون را از یکدیگر مجزا کنند. این شیوۀ نورپردازی عموما در سبک‌های دکوراسیونِ تلفیقی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

۳-شیوۀ محوری یا شعاعی (Radial Balance)

تجهیزات و منابع نوری در این روش، حول مرکز یا محوری کانونی، به گونه‌ای شکل داده می‌شوند که جهت تابش آنها رو به بیرون باشد. این روش که حسی از پویایی ایجاد می‌کند، بیشتر در مکان‌هایی استفاده می‌شود که عنصری خاص مانند اثری هنری یا یک ویژگیِ دکوراتیو، بناست در آنها برجسته و متمایز گردد.

اصولِ انتخابِ منابع نوری مناسب

پس از توضیحاتِ بالا، در زیر به اصولی اشاره می‌کنیم که باید با توجه به آنها منابع نوریِ متناسب را انتخاب و نصب کنید:

۱- کارکرد و مساحت

اولین اصلِ بنیادین در انتخاب تجهیزات نوری مناسب، توجه به کارکرد و اندازۀ بزرگیِ فضایی‌ست که قرار است هر منبع نوری بر آن تابانده شود. چنان که در بالا گفته شد، منابع نوری انواعِ متفاوتی دارند. منبعی که ویژۀ تولیدِ نور عمومی است، برای محیط کاری مناسب نیست و از منبعی که نور تأکیدی ایجاد می‌کند، نمی‌توان برای روشن کردنِ کلیِ فضا استفاده کرد. توجه به کارکردِ هر بخش از فضای داخلی ساختمان، اولین گام در انتخابِ منابع مناسب است. پس از مشخص شدنِ کارکرد، نوبت به بررسیِ بزرگیِ فضایی می‌رسد که هر منبعِ نوری باید روشن کند. نورِ عمومیِ اتاق نشیمنی وسیع را نمی‌توان تنها با یک لوستر کوچک تأمین کرد و برای تاباندنِ نورِ تأکیدی به یک مجسمۀ قدی، نمی‌توان از چراغ‌های LED کوچک استفاده کرد. شدت نور تولید شده توسط منبع، باید با بزرگیِ فضای مورد نظر هماهنگ باشد.

۲- دمای رنگ نور

دمای رنگ نور، متغیری‌ست که از طریق آن، میزان گرمی یا سردی نور مشخص می‌شود. این پارامتر با واحد کلوین سنجیده می‌شود. طیفِ دمای رنگ نور، چنان که در تصویر می‌بینید از آبی تا نارنجی گسترده است. هر دمای رنگِ نور در این بازه، تأثیری متفاوت بر حس و حالِ فضا و افراد ایجاد می‌کند و برای کاربردی خاص متناسب است. نورهای گرم، احساس دنج بودن، آرامش و پذیرندگی را در فضا بوجود می‌آورند. بر همین اساس این نورها مناسب استفاده در نورپردازی نشیمن، نورپردازی اتاق‌ خواب، اتاق‌های غذاخوری و نورپردازی اتاق گیمینگ هستند. بر عکس، نورهای سرد و خنثی حسِ سرزندگی، پاکیزگی و نشاط را در فضا و افراد ایجاد می‌کنند و مناسبِ محیط‌هایی مانند آشپزخانه، حمام و انواع محیط‌های کاری هستند. چراغ‌های تولیدکنندۀ این نوع نور همچنین در مکان‌هایی مانند بیمارستان‌ها، ادارات و مراکز تجاری نیز بسیار استفاده می‌شوند.
لامپ‌های پرکاربردی مانند لامپ‌های LED در انواع رنگ‌ها و دماهای رنگیِ گوناگون وجود دارند لذا پیش از انتخاب تجهیزات نوری برای نورپردازی داخلی، حتما به این پارامتر دقت کنید.

۳- جهت و زاویۀ تابش

منابع نوری گوناگون، جهت و زوایای تابشِ کاملا متفاوتی دارند. جهتِ تابشِ چراغ‌ها می‌تواند رو به بالا (فراتاب)، رو به پایین (فروتاب) یا به سمتِ کنار باشد. همچنین بسته به نوع منبع نور، زاویۀ تابش از باز و گسترده تا بسته و متمرکز، متغیر است. انتخاب منبع نوری باید کاملا متناسب با کارکرد و محلِ نصب، انجام شود وگرنه باعث گسستگی و اختلال در سیستم نورپردازیِ داخلی خواهد شد. بعنوان نمونه از یک منبع با نورِ متمرکزِ فروتاب، نمی‌توان برای ایجاد نور عمومی بهره برد یا از یک چراغ توکار سقفی که نور گسترده و غیرمتمرکزی تولید می‌کند نمی‌توان بعنوان نور کاری استفاده کرد.
منابع نوری را از لحاظ زاویه و جهت تابش می‌توان به دسته‌های گوناگون تقسیم کرد. تقسیم‌بندی این منابع با توجه به جهت و نوع تابش از این قرار است:

• منابع نور مستقیم (Direct Light): در این نوع منابع نوری، نور بدون واسطه و مستقیما به فضا و سطح مورد نظر که در زیر چراغ قرار دارد تابانده می‌شود. چراغ‌های آویزیِ فروتاب، از جملۀ تجهیزات نوریِ تولید کنندۀ نور مستقیم هستند.
• منابع نور غیرمستقیم (Indirect Light): در این نوع تجهیزات نوری، منبع تولیدکنندۀ نور یعنی لامپ، پنهان است. نور در این منابع، به سقف یا سطوح دیگر تابانده می‌شود و تنها انعکاسِ آن است که در محیط دیده می‌شود. نور غیر مستقیم هنگامی که در مجاورت سقف استفاده شود، در محیط سایۀ پررنگ ایجاد نمی‌کند و همچنین سقف را بالاتر از آن که هست نشان می‌دهد. بعنوان مثال، چراغ‌های فراتابِ کنسروی (Up-Lighting Canister) از منابع تولید نور غیر مستقیم هستند که در مکان‌های بسیاری از جمله کف و گوشۀ اتاق‌ها، کنارِ مبل‌ها و پشتِ گلدان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.

• منابع نور پراکنده (Diffused Light): در این نوع منابع نوری، محفظۀ چراغ کاملا بسته است و نور لامپ، پس از عبور از بخشی نیمه‌شفاف، پراکنده شده، در محیط انتشار می‌یابد.
• منابع نور مستقیم-غیرمستقیم (Direct/Indirect Light): در این چراغ‌ها نور به یکسان در همۀ جهات منتشر می‌شود. بخشی از نور این چراغ‌ها با عبور از حباب چراغ، و بخشی پس از انعکاس از سقف در محیط پراکنده می‌گردد.
• منابع نور نیمه‌مستقیم (Semi-direct light): در این تجهیزات نوری، حدود ۶۰ درصد از نور، به طرف پایین و به سطح مورد نظر می‌تابد و بخشِ باقی‌مانده به طرف بالا هدایت می‌شود.
• منابع نور نیمه غیرمستقیم (Semi-indirect light): در این نوع منابع، بر عکس نوع قبلی بیشتر حجم نور به بالا تابانده می‌شود و حجم باقی مانده به پایین هدایت می شود.

همچنین منابع نوری با توجه به زاویۀ تابش نیز به این دسته‌ها تقسیم می‌شوند:

۴- شدت نور

شدت یا درخشش نور، پارامتری‌ست که میزانِ نورِ تولید شدۀ مرئی توسط یک منبعِ نوری را معین می‌کند. ناگفته پیداست که این عامل نیز در انتخاب تجهیزات نوری برای هر بخش از فضای داخلی ساختمان عاملی اساسی است. شدت نوری که برای نوردهی عمومی اتاق غذاخوری نیاز است به هیچ وجه مناسبِ اتاق خواب نیست، و درخشندگیِ منبعی با نورِ کاری، برای حمام کارآمد نخواهد بود. دقت به میزانِ لازمِ نور در هر نقطه، عاملی‌ست که در انتخاب تجهیزات مناسب نوری حتما باید به آن دقت کنید.

۵- متریال مورد استفاده در چراغ

نور تولید شده توسط لامپ‌های گوناگون، با واسطۀ چراغ‌هاست که در محیط منتشر می‌شوند. نوری که توسطِ چراغ‌های رفلکتوردار منتشر می٬شود، با نوری که از میانِ حباب‌های کاغذی عبور می‌کند و به اطراف انتشار می‌یابد متفاوت است. بعنوان مثال، چراغ‌هایی که در آنها از شیشه استفاده شده، تلألویی ظریف و چندوجهی پدید می‌آورند. شیشه‌های مات، نور را پراکنده و نرم می‌کنند، در حالی که شیشه‌های شفاف، نور را مستقیم با کیفیتِ اولیه به بیرون می‌تابانند. همچنین شیشه‌های بافت‌دار می‌توانند الگوها و نقش‌های جذاب و متنوعی را ایجاد کنند. این پارامتر نیز در انتخاب تجهیزات نوری مناسب در هر محیط، هم از لحاظ کاربردی و هم از لحاظ زیبایی‌شناختی باید مورد توجه قرار گیرد.

۶- ‌شکل فیزیکی چراغ

لامپ‌های گوناگون در قالبِ چراغ‌هایی با اشکالِ فیزیکیِ بسیار متنوع در نورپردازی مورد استفاده قرار می‌گیرند. مثلا برای استفاده از چراغ‌های آویزی بعنوان منبع نور عمومی در اتاق نشیمن، یا استفاده از چراغ‌های دیوارکوب بعنوان نور تأکیدی، گزینه‌های کاملا متنوعی پیش روی شما قرار دارد. در انتخاب از میانِ این طیف بسیار وسیع، به هماهنگیِ شکلِ بیرونیِ چراغ با سبک دکوراسیون داخلی خانه نیز حتما دقت کنید تا تجهیزات نوری در یکپارچگیِ بصریِ خانه، اختلال ایجاد نکنند.

۷- میزان مصرف و عمر لامپ‌ها

طبعا این عامل نیز باید در انتخاب منابع نوری لحاظ شود. چراغ‌هایی که در آنها لامپ‌های پرمصرف به کار رفته، علاوه بر آسیب به محیط زیست، هزینه‌های ماهانۀ سنگینی را هم به شما تحمیل خواهند کرد. همچنین این چراغ‌ها عموما نسبت به لامپ‌های کم‌مصرف مانند LED عمرِ کم‌تری نیز دارند.

چند نکته مهم دربارۀ نورپردازی داخلی

• هیچ‌گاه بدونِ طرح و نقشۀ دقیق، نورپردازی داخلی منزل را آغاز نکنید. شما باید پیش از مرحلۀ اجرا، چراغ‌های هر بخش از خانه و محل نصب‌شان را دقیقا بر اساس محاسبه و طراحی، تعیین کرده باشید. نصب چراغ‌ها بدون طرح کامل، مشکلات فراوانی ایجاد خواهد کرد.
• همیشه در هر مرحله از طراحی، نورپردازی همۀ خانه را بعنوانِ یک کل در نظر داشته باشید. هر منبع نوری در هر بخش از فضای داخلی، باید در هماهنگی و پیوستگی با کلیتِ سیستمِ نوریِ خانه باشد.
• در طراحی نورپردازی داخلی، همیشه کار را از چراغ‌های بزرگ و اصلی آغاز کنید. این چراغ‌ها که نور عمومیِ فضاهای گوناگونِ داخلی را تأمین می‌کنند، پایه و اساسی برای طراحیِ نورهای کاری و تأکیدی خواهند بود.
• هرگز در نورپردازی داخلی، به یک لایۀ نور اکتفا نکنید. تفاوتِ نصبِ چند چراغ اینجا و آنجا، با اجرای یک سیستمِ نورپردازیِ پخته، چندوجهی و زیبا، دقیقا در استفادۀ ماهرانه از لایه‌های متعددِ نوری نهفته است.
• همیشه در طراحی نورپردازی داخلی ساختمان مسکونی، عنصرِ سادگی را در نظر داشته باشید. پیچیده کردنِ بی‌هدف و غیرضروریِ سیستمِ نوری، نه تنها امتیازی برای شما محسوب نخواهد شد بلکه به اعتبارتان لطمه‌های جدی وارد خواهد کرد. تلاش کنید تا با ساده‌ترین طراحی، به حداکثرِ کارکرد و زیبایی دست پیدا کنید.
• سیستمِ نورپردازیِ داخلی را تا حدِ امکان انعطاف‌پذیر و هوشمند طراحی کنید. ساکنین باید بتوانند متناسب با شرایط و موقعیتِ حسی-زمانی، ویژگی‌های نوری مانند شدت و زاویۀ تابش و حتا دمای رنگِ نور را تغییر دهند. همچنین استفاده از کنترل‌کننده‌های هوشمند، می‌تواند باعث صرفه‌جوییِ قابل‌توجهی در مقدار مصرف انرژی شود.
• همیشه در طراحیِ نورپردازیِ داخلی، میانِ کارکرد و زیبایی تعادلی متناسب ایجاد کنید. افراط در هر یک از این دو و نادیده گرفتنِ دیگری، ایرادی بزرگ در کارِ شما بعنوان یک طراح نورپردازی خواهد بود و به کارتان لطمه‌های جدی وارد خواهد کرد.
• تلاش کنید تا همیشه به‌روز باشید. تکنولوژیِ نورپردازیِ داخلی در دورانِ ما مدام در حالِ دگرگون شدن و عرضۀ انواعِ تجهیزات و امکاناتِ جدید است. آگاه شدن از این نوآوری‌ها و استفاده از آنها در کار، امتیازاتِ فراوانی برای شما به همراه خواهد آورد.

کلام آخر

در این مقاله با هم ابتدا نورهای مورد استفاده در انواع نورپردازی داخلی ساختمان را بررسی کردیم و سپس به کلیات چیدمان و اصولِ انتخاب تجهیزات نوریِ مناسب پرداختیم، و در نهایت برخی از نکاتِ مهم را در این‌باره با هم مرور کردیم. طراحی نورپردازی داخلی، حرفه‌ای ظریف و نیازمندِ مهارت‌های متعدد و تجربۀ طولانی‌ست. اگر قصد نورپردازیِ داخلیِ ساختمان‌تان را دارید، هرگز به خواندنِ این نکات اکتفا نکنید و ترجیحا کار را به دستِ یک متخصص بسپارید. این روشی‌است که با استفاده از آن به کارآمدترین و زیباترین نتیجه، دست خواهید یافت. امیدواریم خواندن این مقاله برای شما مفید بوده باشد.