فضای هر اتاق در زیرِ نورِ طبیعیِ منتشر شده از پنجره‌ها یا نورِ عمومیِ چراغهای سقفی، فضایی تخت، بی‌تمایز و یکنواخت خواهد بود. این نورها با وجودِ ایجادِ روشناییِ کافی برای انجامِ روتین‌های کاری در اتاق، به دلیلِ ویژگی‌شان یعنی زاویۀ باز و نوردهیِ گسترده، همۀ اجزای اتاق را، از اشیاء و لوازم گرفته تا بخشهای گوناگونِ معماریِ داخلی، به یک اندازه روشن می‌کنند. حاصلِ این نورها، منظره‌ای مانندِ یک تابلوی نقاشیِ تخت و بدونِ کنتراست خواهد بود که هیچ گوشه‌ای از آن، بیش از گوشۀ دیگر توجه را جلب نخواهد کرد. چنین تابلویی مسلما اثرِ هنریِ ممتازی بشمار نخواهد آمد.
نورپردازیِ کانونی بطورِ کلی روشی‌ست که در آن، با استفاده از تکنیک‌های مختلف و بخصوص بهره بردن از نورهای تأکیدی، بخش‌هایی از چشم‌اندازِ اتاق از پس‌زمینه کنده شده، به پیشِ چشم‌ها کشانده می‌شود. این کار به جز افزودن بر زیبایی و ظرافتِ منظرۀ اتاق، به آن بُعد و عمق می‌بخشد و مختصاتِ فضاییِ نو و متفاوتی خلق می‌کند. به همین خاطر است که طراحانِ نورپردازیِ داخلی، هیچگاه تنها به نورهای عمومی و کاری اکتفا نمی‌کنند و با بکار بستنِ انواعِ نورهای تأکیدی و تزیینی در کنارِ آنها، نورپردازیِ چندلایه‌ای را طرح می‌ریزند.
اتاق خواب نیز بعنوانِ یکی از بخشهای فضای داخلیِ خانه، مشمولِ همین قاعده است. اما مسئلۀ ضرورتِ استفاده از نورپردازیِ چند لایه در اتاق خواب، فراتر از صِرفِ ایجادِ عمق و زیبایی‌ست. این اتاق جایی‌ست که ما اوقاتِ بسیار مهمِ خواب و استراحت و تمدیدِ قوامان را، پس از انواعِ فشارها و تنش‌های روزانه در آن سپری می‌کنیم تا برای کار و تلاشِ روزِ بعد آماده شویم. وجودِ فضای مناسب در این اتاق برای استراحتِ کامل و خوابِ با کیفیت، در حقیقت تضمین‌کنندۀ سلامت و بهره‌وریِ ما است. دربارۀ نقشِ نورپردازیِ اتاق خواب در ایجادِ چنین فضایی، پیش از این سخن گفته‌ایم اما در این مقاله قصد داریم به اهمیت و تکنیک‌های نورپردازیِ کانونی در این اتاق، بعنوانِ عاملی بسیار مهم در ایجادِ فضایی آرامش‌بخش و مناسب، بپردازیم. با ما همراه باشید.
اهمیتِ نورپردازیِ کانونی در اتاق خواب
اساسی‌ترین کارکردِ هنرِ دکوراسیون، سامان دادنِ فضاست. در محیطِ هر بخش از فضای داخلیِ خانه، انواعِ لوازم و وسایل، و نیز ویژگی‌های گوناگونِ معماریِ داخلی وجود دارند که پیش از چینش و نورپردازیِ صحیح، چون انبوهی نقاطِ پراکنده بنظر می‌رسند. نقاطی که نگاه در مواجهه با آنها، جهت داده نمی‌شود، بلکه کاملا سر در گم باقی می‌ماند و به اینسو و آنسو پرسه می‌زند بی این که هیچ سامان‌مندیِ مشخصی در فضا احساس کند. این حالت، اگر نگوییم خود باعثِ احساساتِ ناخوشایند در بیننده می‌گردد، به هر حال مشخصا باعثِ ایجادِ آرامشِ بصری و ذهنی نخواهد شد. در مرحلۀ نخست، این طراحِ دکوراسیونِ داخلی‌ست که با خلاقیت، همۀ این اجزا را چنان به نظم در می‌آورد که منظره‌ای آرامش‌بخش و خوشایند خلق کنند، منظره‌ای که نگاهِ هر تازه‌وارد به آن، در مسیرهایی مشخص هدایت می‌شود. اینجاست که ضرورتِ وجودِ یک یا چند «کانون» در اتاق، مشخص می‌شود. کانون‌ها نقاطی هستند که بعنوانِ مراکزی برای سامان یافتنِ سایرِ وسایل پیرامونشان، مورد استفاده قرار می‌گیرند. انتخابِ نقاطِ کانونی، بر اساسِ ترکیبی از خلاقیت و کارکرد انجام می‌شود. میز در اتاقِ غذاخوری یا آشپزخانه، ستِ مبل‌ها در اتاق نشیمن، شومینۀ دیواری یا حتا یک مجسمه یا تابلوی نقاشی، می‌توانند بعنوانِ یک کانون در نظر گرفته شوند. اما نهایتا این نورپردازی‌ست که کانون‌ها و نظمِ اجزای پیرامونشان را برجسته می‌کند و به جلوه در می‌آورد.
با این مقدمه، اهمیتِ نورپردازیِ کانونی در اتاق خواب روشن می‌شود. وجودِ نورپردازیِ کانونیِ مناسب در این اتاق، به آن چشم‌اندازی چنان مطبوع و آرامش‌بخش و منظم می‌بخشد که بتوان استراحتی عمیق و خوابی باکیفیت را در آن تجربه کرد. اموری که اصلی‌ترین کارکردهای این اتاق هستند.
تختخواب یکی از نقاط کانونی اتاق خواب
طبعا مهم‌ترین نقطۀ کانونیِ هر اتاق خواب، تخت است. محلی که نه فقط برای خوابیدن، بلکه برای فعالیت‌هایی مانندِ مطالعه، استراحت و وقت‌گذرانی هم از آن استفاده می‌شود. برای طراحیِ صحیحِ نورپردازیِ اتاق خواب، همیشه باید توجه به این نقطۀ مرکزی را در اولویت قرار داد. نورپردازیِ کانونی بر اساسِ محلِ قرارگیریِ تخت، به روش‌هایی گوناگون قابل انجام است:
- استفاده از چراغهای سقفی
یکی از متداول‌ترین روشها برای هدایتِ نگاه‌ها به تخت بعنوانِ مرکزِ اتاق خواب، استفاده از تجهیزاتِ روشنایی در بالای این نقطه است. این چراغ‌ها را می‌توان بگونه‌ای انتخاب کرد که همزمان هم نورِ عمومی و هم نورِ تأکیدی ایجاد کنند. چراغهای آویزی با زاویۀ نیمه‌باز، چراغهای حباب‌دارِ فروتاب و چراغهای هوشمند برای این کارکردِ دوگانه قابل استفاده‌اند.
همچنین برای ایجادِ کامل این تمرکز، باید به شکلِ فیزیکیِ چراغ هم توجه کرد تا در طولِ روز، این منبعِ روشنایی با وجود خاموش بودن همچنان به نقشِ خود در جذبِ نگاه‌ها عمل کند. برای این منظور گزینه‌های متعددی از چلچراغ‌های کریستالِ پرجلوه گرفته تا چراغهای آویزیِ فرمالیستی و مدرن، در دسترسِ شما قرار دارد.
- استفاده از چراغهای دیوارکوب
نصبِ چراغهای دیوارکوب در دو سوی تخت هم از جمله روش‌های بسیار رایجِ ایجادِ تمرکز در اتاق خواب است. قرار گرفتنِ اغلب متقارنِ این چراغ‌ها، نورهایی تأکیدی در دو سو ایجاد می‌کنند که حاشیه‌های تخت را از اطراف، متمایز و مجزا می‌کند. این چراغ‌ها نیز در انواع و اشکالِ گوناگون تولید می‌شوند.
- استفاده از چراغهای رومیزی
قرار دادنِ چراغهای رومیزی بر روی پاتختی‌ها نیز یکی دیگر از کلاسیک‌ترین روشها برای این منظور است. این چراغ‌ها که در سبک‌های گوناگون و فرم‌های متنوع، از چراغهای چوبیِ سنتی با پایه‌های تراش خورده گرفته تا چراغهای انتزاعیِ فلزیِ مدرن و تا چراغهای هوشمندِ فانتزی قابلِ تهیه هستند، با قرار گرفتن در دو سوی تخت، منطقۀ بالای تخت را از دو سو روشن و برجسته می‌کنند.
- استفاده از لامپ‌های رشته‌ای
لامپ‌های رشته‌ای از دیگر تجهیزات روشنایی هستند که در برخی سبک‌های متأخرِ دکوراسیون مورد استفاده قرار می‌گیرند و به تختخواب، عنصری تأکیدی و متمایزکننده، اضافه می‌کنند.
- استفاده از نور مخفی
حاشیه‌های پایینِ تخت از جملۀ مکان‌هایی هستند که می‌توان در آنها از نوارهای لامپ LED بصورتِ مخفی استفاده کرد. این لامپ‌ها به کناره‌های تخت، هال‌های درخشان و خیال‌انگیز اضافه می‌کنند که آنرا از پس‌زمینۀ کفِ اتاق کاملا مجزا می‌کند.
- نورپردازیِ تاجِ تخت
بخشِ بالای تخت (Headboard) هم از بخشهایی‌ست که کاملا مناسبِ پیاده کردنِ طرح‌های گوناگونِ نوری، برای ایجادِ زیبایی و چشمگیرتر کردنِ تخت است. تجهیزاتِ قابلِ نصب بر روی این قسمت، بسته به جنس و اندازۀ آن و نیز سبکِ دکوراسیون، بسیار متنوع هستند. در این طیف، می‌توانید از انواعِ نورهای مخفی گرفته تا چراغهای دیوارکوب را بیابید و از میان‌شان مطابق با سلیقه‌تان، یک یا ترکیبی از چند نمونه را انتخاب کنید.
نورپردازی میز آرایش اتاق خواب
دکوراسیون و نورپردازیِ اتاق‌ها، معمولا با یک نقطۀ کانونیِ اصلی و چند کانونِ فرعی انجام می‌شود. با این کار، فضای اتاق به نوعی بخش‌بندی شده، به پختگی و زیباییِ آن افزوده خواهد شد. در استفاده از این روش البته باید همواره به شدتِ مناسبِ نورِ هر منبع، انسجامِ نورِ کلیِ اتاق و جاگذاریِ مناسبِ لوازم و تجهیزاتِ نوری دقت کرد تا یکدستیِ سیستمِ نوری و تناسبِ فضا از دست نرود.
میزِ آرایش، یکی از مکان‌هایی‌ست که می‌شود در اتاق خواب بعنوانِ کانونی فرعی در نظر گرفت. نورِ اصلیِ ضروری برای میز آرایش، از نوعِ نورِ کاری است که باید روشناییِ لازم را برای انجامِ کارها در این نقطه فراهم کند، اما در کنارِ آن، می‌توان از انواعِ نورهای تأکیدی و تزیینی هم استفاده کرد تا این بخش را به کانونی فرعی در اتاق تبدیل کنند. استفاده از لامپ‌های حباب‌دار دورِ آینه که همزمان کارکردِ کاری و تأکیدی دارند، استفاده از رشته‌های LED بصورتِ مخفی در حاشیه‌های آینه و کناره‌های میز، و نصبِ چراغهای دیوارکوبِ فروتاب در بالای میز آرایش، نمونه‌هایی از این روش هستند.
محلِ مطالعه در اتاق خواب
گوشه‌ای از اتاق با یک مبل یا نیمکت، که برای مطالعه در نظر گرفته شده، می‌تواند یکی دیگر از کانون‌های نورپردازیِ فرعیِ اتاق خواب باشد. در کنارِ محلِ نشستن در این بخش، می‌تواند یک آباژور یا چراغی با بازوی خم‌شونده قرار گیرد که نورِ آن همزمان نقشی تأکیدی نیز داشته باشد و این گوشه را از سایرِ بخشهای اتاق، متمایز کند.
نقاطِ ویژۀ دکوراسیون و معماری داخلی
علاوه بر مواردی که ذکر شد، در صورتی که معماریِ داخلیِ اتاق خوابتان شاملِ عنصری خاص مانندِ شومینه است، و یا اگر اثری هنری مانندِ مجسمه یا تابلوی نقاشی در اتاق خوابتان دارید که می‌خواهید دیده شود، می‌توانید با استفاده از نورپردازیِ تأکیدی، آنها را نیز به کانون‌هایی فرعی در بافتِ نوریِ اتاق‌تان تبدیل کنید. منابعِ تولیدکنندۀ نورِ تأکیدی برای این منظور نیز، گسترۀ بسیار وسیع و متنوعی دارند.
کلام آخر
طراحیِ نورپردازیِ اتاق خواب، بخشی بسیار مهم از هنرِ نورپردازیِ داخلیِ ساختمان است که علاوه بر زیبایی و کارکرد، با سلامتِ روان و کیفیتِ خواب و استراحتِ ساکنین نیز ارتباطی تعیین کننده دارد. در شکل دادن به فضای نوریِ این اتاق، نورپرداز باید با توجه به نقطۀ کانونیِ اصلی یعنی تختخواب، کانون‌هایی فرعی را نیز در نظر بگیرد و انواعِ منابعِ نوری را در همۀ این مناطق، چنان توزیع کند که حاصلِ کار، چشم‌اندازی منسجم، زیبا، پخته و آرامش‌بخش باشد. امیدواریم خواندن این مقاله به شما در مسیرِ طراحیِ چنین فضایی، یاری رسانده باشد.